Kulturno-historijsko naslijeđe općine Kiseljak: Pronađeni vrijedni predmeti koji svjedoče o životu u ovom dijelu BiH

Materijalni ostaci koji su pronađeni na raznim lokalitetima na području općine Kiseljak svjedoče kulturnom naslijeđu ovog dijela Bosne i Hercegovine. Na prostoru današnje općine Kiseljak pronađeni su brojni predmeti, koji svjedoče da je tu bilo života hiljade godina unazad. Tako u prilogu imamo dvije kacige iz Podastinja koje su veoma važne za  materijalno kulturno-historijsko naslijeđe, ne samo Kiseljaka, nego i Bosne i Hercegovine.

Jedno od najznačajnijih naselja Kiseljaka, a prije spomena imena Kiseljak jeste Podastinje. Udaljeno od centra Kiseljaka sjeverno 2 km. Na širem području naselja evidentirani su ostaci prapovijesne gradinske keramike, željezne troske, ostaci rimskog građevinskog materijala (crijep), temelji rimske zgrade, odlomak kamene ploče sa dijelom natpisa, rimskog novca, rimske naseobine, stela sa natpisom na brežuljku Crkvina, kasnoantička utvrda – refugij, ostaci kasnoantičke crkve, te nekropole sa stećcima na lokalitetima: Crkvina, Grčko/kužno groblje.

Iz Podastinja potiče i jedan depo rimskog novca pronađen na brežuljku Humcu 1884. godine. Jedan dio tog novca nalazi se u Zemaljskom muzeju u Sarajevo, drugi u Arheološkom muzeju u Zagrebu, a treći u zbirci Franjevačkog samostana u Fojnici. Novci potiču od raznih rimskih careva iz dinastije Antonina, počevši od Septimija Severa (193-211. n. e.) do Galijena (253-268. n. e.).

Osmanski period u Kiseljaku donosi novu islamsku kulturu i civilizaciju koja ulazi u svakodnevni život ljudi. Ona se ogleda kroz materijalni i duhovni aspekt. U materijalnu kulturu osmanskog perioda spadaju prvenstveno objekti islamske kulture poput džamija, mekteba, turbeta, hanova, konaka, česmi itd., te katoličke kulture poput gradnje crkvi.

Svi muslimani i katolici ispoljavali su islamsko orijentalnu kulturu na neki način, da li kroz arhitekturu gradnje kuća osmanskog tipa, zatim životne kulture kroz odijevanje odjeće, hrane ili turcizama koje Kiseljačani koriste i danas u svakodnevnom govoru, a koje su naslijeđe osmanske i islamske kulture. Život na ovom prostoru odvijao se u duhu islamske kulture i bitno je spomenuti da su se Kiseljačani bavili raznim zanimanjima, među njima i grnčarijom, posebno u Višnjici.