Područje i ostaci graditeljske cjeline – Čaršijska (Esme Sultanije) džamija sa pratećim objektima: Šadrvanom, stambenim objektom, mektebom i haremom

Esme Sultanije džamija nalazi se u centru jajačke čaršije, u glavnoj ulici koja povezuje Travničku i Banjalućku kapiju. Esme Sultanije dţamija pripadala je centralnom potkupolnom tipu džamije, sa natkrivenim sofama i kamenim minaretom. Nad približno kvadratnom osnovom unutrašnjih dimenzija 9,49×9,55 metara nalazila se nešto izduţena kupola koja nije odražavala pravi oblik polulopte, što je odvajalo od ostalih većih džamija potkupolnog tipa.

Po svojoj konstrukciji objekta je spadao u tip građevine gdje je prelaz iz kvadratnog oblika u kupoli izveden na pandantivima. Ispod konstrukcije kupole dţamija je imala osam prozora s tranzenama. Kupola je bila oslonjena na četiri točke, a visina objekta mjerena od poda do vrha tjemena kupole iznosila je oko 13,0 metara. Zidovi dţamije bili su od kamena krečnjaka i sedre debljine od 118 – 120 cm.

Munara je bila vitka i vrlo proporcionalna, izgrađena od istog kamena od koga i dţamija. Baza munare je bila osmostruna dok je tijelo munare imalo šesnaest strana. Prelaz iz osmerougaonika u šesnaestougaonik riješen je iznad baze munare.

Baza munare je dekorirana motivima u formi pupoljka. Ovaj motiv se u stiliziranoj formi javlja i na dnu i pri vrhu tijela munare, ispod šerefeta. U sklopu dţamijskog kompleksa nalazili su se i šadrvan, mekteb i groblje. Šadrvan je bio pokriven drvenom nadstrešnicom s kupolom koja je ležala na osam drvenih stupova.